Najczęstsze problemy skórne u niemowląt – jak je rozpoznać, pielęgnować i łagodzić?

Skóra niemowląt różni się znacząco od skóry dorosłych – jest około pięciokrotnie cieńsza, delikatniejsza i znacznie wrażliwsza na działanie czynników zewnętrznych. Niedojrzała bariera ochronna w postaci płaszcza hydrolipidowego sprawia, że maluchy są szczególnie narażone na problemy dermatologiczne. Delikatna pielęgnacja ma tutaj istotne znaczenie, ponieważ nieprawidłowe podejście może zaburzyć naturalny proces dojrzewania skóry. Poznanie najczęstszych problemów skórnych występujących u niemowląt oraz zasad ich prawidłowej pielęgnacji pozwoli rodzicom skutecznie dbać o komfort i zdrowie swojego maleństwa.

Ciemieniucha – jak ją rozpoznać i skutecznie pielęgnować?

Ciemieniucha to jedna z najczęstszych dolegliwości skórnych u noworodków i niemowląt. Charakteryzuje się żółtawymi lub brązowymi tłustymi łuskami pojawiającymi się na skórze głowy dziecka. Zmiany te mogą również występować na czole, za uszami lub w okolicach brwi. Łuski ciemieniuchy mają tendencję do nawarstwiania się, tworząc grube, tłuste skorupy przylegające do skóry głowy. Pod łuskami skóra często jest zaczerwieniona, co może powodować dyskomfort u malucha.

Pielęgnacja ciemieniuchy powinna być systematyczna i delikatna. Skuteczną metodą jest aplikacja oliwki dziecięcej lub specjalistycznego preparatu na bazie emolientów na około pół godziny przed kąpielą. Zabieg ten zmiękcza łuski i ułatwia ich późniejsze usunięcie. Przed samą kąpielą najlepiej delikatnie wyczesać rozmiękłe łuski specjalną szczoteczką z miękkim włosiem przeznaczoną dla niemowląt.

Do codziennej pielęgnacji warto wykorzystać Cetaphil EM Emulsję micelarną do mycia, która doskonale sprawdza się do delikatnego oczyszczania skóry głowy. Micele zawarte w formulacji skutecznie usuwają zanieczyszczenia, jednocześnie nie naruszając naturalnej bariery ochronnej delikatnej skóry niemowlęcia. Po kąpieli wskazane jest zastosowanie Cetaphil MD Dermoprotektor Balsamu nawilżającego do twarzy i ciała, który pomoże utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry i zapobiegnie jej przesuszeniu.

W pielęgnacji ciemieniuchy należy przestrzegać kilku istotnych zasad. Nigdy nie wyskubuj ani nie zdrapuj łusek na sucho, gdyż może to spowodować mikrourazy i podrażnienia skóry. Unikaj też przegrzewania główki dziecka – nakrycia głowy powinny być wykonane z przewiewnych, naturalnych tkanin. Nigdy nie stosuj oliwy z oliwek jako metody na ciemieniuchę, ponieważ – wbrew powszechnej opinii – ten „babciny” sposób może przyspieszyć rozwój grzyba i pogorszyć stan skóry malucha.

Nawilżający balsam Cetaphil z linii Itch Control trzymany w dłoniach.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) – objawy i zasady pielęgnacji

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, nieuleczalna dermatoza, która może pojawić się już w pierwszych miesiącach życia dziecka. Charakteryzuje się suchością, zaczerwienieniem, nawracającymi stanami zapalnymi, dokuczliwym świądem oraz uszkodzonym płaszczem hydrolipidowym. Pierwsze objawy AZS u niemowląt mogą wystąpić przed ukończeniem 6. miesiąca życia. Dolegliwość ta dotyka zarówno chłopców, jak i dziewczynki, choć u tych pierwszych miewa cięższy przebieg.

Do charakterystycznych objawów AZS u niemowląt należą:

nadmiernie wysuszona i zaczerwieniona skóra;
silny, uporczywy świąd powodujący niepokój i rozdrażnienie;
wykwity skórne zlokalizowane głównie na policzkach, czole i dłoniach;
wysypka w formie grudek i pęcherzyków, często powodująca ból.

Pielęgnacja skóry atopowej u niemowląt ma kluczowe znaczenie w kontrolowaniu objawów choroby. Zestaw PRO Itch Control, składający się z emulsji do mycia oraz balsamu nawilżającego do twarzy i ciała, został specjalnie opracowany z myślą o skórze atopowej. PRO Itch Control Emulsja do mycia wykorzystuje technologię micelarną, która delikatnie oczyszcza skórę bez naruszania jej naturalnej bariery ochronnej. Jej formuła zawiera składniki łagodzące podrażnienia i nawilżające skórę.

Po kąpieli niezwykle ważne jest natychmiastowe zastosowanie PRO Itch Control Balsamu nawilżającego do twarzy i ciała, który zawiera technologię Prekursora Filagryny™ oraz ceramidy, pomagające odbudować barierę ochronną skóry. Nowa, ulepszona formuła została wzbogacona o Ad-Resyl®, który pomaga w utrzymaniu zrównoważonego mikrobiomu skóry. Udowodniono klinicznie, że balsam poprawia poziom nawilżenia skóry już po 2 godzinach i utrzymuje nawilżenie przez kolejne 48 godzin [1].

Poza odpowiednią pielęgnacją ważne jest również unikanie czynników zaostrzających objawy AZS:

ubrania z syntetycznych materiałów;
detergenty zawierające substancje drażniące;
zbyt wysoka temperatura w pomieszczeniach;
nadmierna wilgotność powietrza;
kontakt z alergenami (np. kurz, sierść zwierząt).

Trzymane w dłoniach opakowanie emulsji do mycia Cetaphil Itch Control.

Pieluszkowe zapalenie skóry – przyczyny i sposoby leczenia

Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS) dotyka od 7% do 35% niemowląt, najczęściej między 9. a 12. miesiącem życia [2]. To stan zapalny skóry występujący w okolicy kontaktu z pieluszką, objawiający się zaczerwienieniem, wysypką i podrażnieniem. PZS często powoduje dyskomfort i ból u dziecka, co wpływa negatywnie na jego samopoczucie i zachowanie.

Przyczyny pieluszkowego zapalenia skóry są złożone i wieloaspektowe:

długotrwały kontakt skóry z moczem i kałem w ciepłym, wilgotnym środowisku pieluszki;
enzymy zawarte w kale (proteazy i lipazy), które w połączeniu z moczem o zasadowym pH mogą uszkadzać barierę skórną;
niedostateczna lub zbyt agresywna higiena;
tarcie i podrażnienie mechaniczne skóry przez pieluszkę;
substancje chemiczne obecne w pieluszkach, preparatach do pielęgnacji lub detergentach;
predyspozycje genetyczne.

Pielęgnacja skóry z pieluszkowym zapaleniem wymaga systematycznego i kompleksowego podejścia. Przede wszystkim należy często zmieniać pieluszkę dziecka – co 2–3 godziny i zawsze po wypróżnieniu. Do oczyszczania skóry warto stosować Cetaphil EM Emulsję micelarną do mycia – dzięki technologii micelarnej skutecznie, a jednocześnie łagodnie usuwa ona zanieczyszczenia. Produkt ten nie narusza naturalnej bariery ochronnej skóry, co jest szczególnie ważne przy PZS. Po dokładnym oczyszczeniu i osuszeniu należy zastosować krem barierowy z cynkiem, który ochroni skórę przed wilgocią.

Profilaktyka pieluszkowego zapalenia skóry obejmuje regularne zmiany pieluszek, właściwe oczyszczanie skóry przy każdej zmianie oraz stosowanie produktów bez alkoholu, barwników i substancji zapachowych. Niezwykle ważny jest również dobór odpowiedniego rozmiaru pieluszek, aby uniknąć nadmiernego tarcia i ucisku.

Potówki u niemowląt – jak im zapobiegać?

Potówki to drobne, czerwone krostki pojawiające się na skórze niemowląt, najczęściej w zagięciach skóry, na szyi, plecach i w pachwinach. Powstają w wyniku zablokowania ujść gruczołów potowych, co prowadzi do zatrzymania potu pod skórą. Problem ten nasila się szczególnie w okresie letnim I podczas gorączki u dziecka.

Zapobieganie potówkom opiera się na kilku prostych zasadach. Przede wszystkim ubieraj dziecko adekwatnie do temperatury otoczenia, wybierając lekkie i przewiewne ubrania wykonane z naturalnych tkanin. Unikaj przegrzewania organizmu malucha, które sprzyja nadmiernemu poceniu i powstawaniu potówek.

Regularne kąpiele są niezwykle istotne w zapobieganiu potówkom u niemowląt. Mogą one zapobiec pojawieniu się zmian, łagodzić nasilenie tych już powstałych oraz ograniczyć nadmierne pocenie. Dbaj o barierę hydrolipidową skóry maluszka, szczególnie w okolicach narażonych na uszkodzenia mechaniczne, które mogą predysponować do powstania potówek.

Pamiętaj również o regularnym wietrzeniu pokoju dziecka, aby zapewnić odpowiednią cyrkulację powietrza i utrzymać optymalną temperaturę.

Zbliżenie na niemowlęcą nogę smarowaną balsamem.

Prosaki – czym są i czy wymagają leczenia?

Prosaki to łagodne zmiany skórne, torbiele zastoinowe, które przybierają postać naskórkowych lub podnaskórkowych cyst – niewielkich (około 1–2 mm) białych lub białożółtych grudek. Powstają w następstwie zatkania ujść mieszków włosowych przez nadmiar łoju i nagromadzenie mas rogowo-łojowych. Swoją nazwę zawdzięczają podobieństwu do nasion prosa.

Szacuje się, że łagodne zmiany skórne w postaci prosaków mogą dotykać nawet 40-50% niemowląt [3]. U noworodków pojawiają się na skutek niedostatecznego rozwoju gruczołów łojowych. Prosaki u niemowlaka lokalizują się najczęściej na twarzy – na czole, policzkach, w fałdach nosowo-policzkowych oraz na nosie (szczególnie na jego grzbiecie). Mogą również występować na tułowiu, kończynach oraz narządach płciowych, a w nielicznych przypadkach także na błonie śluzowej jamy ustnej.

Charakterystyczne cechy prosaków to:

biały lub białożółty kolor;
niewielki rozmiar (1–2 mm);
twarda konsystencja w dotyku;
brak dolegliwości – prosaki nie swędzą, nie pieką ani nie bolą.

Co istotne, prosaki zazwyczaj nie wymagają specjalnego leczenia, gdyż ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Nie należy ich wyciskać ani usuwać mechanicznie, ponieważ może to prowadzić do podrażnień, stanów zapalnych lub blizn. Prawidłowa pielęgnacja skóry z prosakami opiera się na delikatnym oczyszczaniu twarzy dziecka, np. za pomocą Cetaphil EM Emulsji micelarnej do mycia, która skutecznie usuwa zanieczyszczenia, nie naruszając naturalnej bariery ochronnej skóry.

Najważniejsze jest unikanie pocierania i drażnienia zmian, gdyż może to prowadzić do powstawania stanów zapalnych.

Najczęściej zadawane pytania

1. Jak często należy kąpać niemowlę z problemami skórnymi?

Częstotliwość kąpieli niemowlęcia z problemami skórnymi zależy od rodzaju dolegliwości i indywidualnych potrzeb dziecka. W przypadku większości problemów skórnych, takich jak AZS czy pieluszkowe zapalenie skóry, zaleca się codzienne, krótkie kąpiele (5–10 minut) w wodzie o temperaturze około 37°C.

2. Kiedy należy udać się do lekarza z problemem skórnym u dziecka?

Konsultacja lekarska jest wskazana w następujących sytuacjach:

Jeżeli zmiany skórne utrzymują się dłużej niż 7–-10 dni pomimo stosowania odpowiedniej pielęgnacji.
Jeśli zmianom towarzyszą objawy ogólne, takie jak gorączka, apatia, brak apetytu.
Jeżeli wystąpi wysypka o nieznanej przyczynie.
Jeśli zmiany skórne są bardzo nasilone, bolesne lub powodują znaczny dyskomfort dziecka.
W przypadku pojawienia się wydzieliny ropnej, krwawienia lub strupów na zmianach skórnych.
Jeżeli zmiany skórne szybko się rozprzestrzeniają.
Jeśli towarzyszy im silny świąd, który zaburza sen i komfort dziecka.

3. Jakich składników unikać w kosmetykach dla niemowląt?

W produktach przeznaczonych dla niemowląt, szczególnie tych z problemami skórnymi, należy unikać:

silnych detergentów, takich jak SLS (Sodium Lauryl Sulfate) i SLES (Sodium Laureth Sulfate), które mogą naruszać naturalną barierę ochronną skóry;
alkoholu etylowego, który wysusza skórę i może powodować pieczenie;
substancji zapachowych, będących częstą przyczyną alergii i podrażnień;
parabenów jako konserwantów;
barwników, które mogą wywoływać reakcje alergiczne;
składników mineralnych pochodzących z ropy naftowej (petrolatum, mineral oil), które mogą zatykać pory;
ftalanów i silikonów, które mogą zaburzać naturalną funkcję skóry.

Warto wybierać produkty oznaczone jako hipoalergiczne, przebadane dermatologicznie i przeznaczone specjalnie dla niemowląt.

Galderma Data on File [RD.53.SPR.205038].
I.Yildiz, O. Kizilca, A. Haksayar, Z.H. Demirkale, Pediatricians’ Knowledge, Attitudes, and Therapeutic Approaches Regarding Diaper Dermatitis: A Common Condition with Many Different Practices, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10083022, [dostęp: marzec 2025].
P. P. Gallardo Avila, M. D. Mendez., Milia, StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. 2023 Jan. 31., https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32809316/, [dostęp: marzec 2025].